Debriyaj balatasının inceldiğini ve kaçırdığını nasıl anlarız?
Debriyaj balatası nedir ve nerede bulunur?
Debriyaj balatası kavrama elemanları ile birlikte aracın güç aktarım sistemlerini motora bağlayan ve gücün kullanıcının isteğine göre aktarım sistemine iletilmesini sağlayan motor ve şanzıman arasında bulunan aktarım sisteminin temel organıdır.
Manuel (düz) vitesli araçlarımızın, otomatikleştirilmiş şanzımanlı araçlarımızın ve yeni sistem çift kavramalı şanzıman tiplerinin üzerinde bulunan debriyaj balatası zamanla hareket ettikçe ve kilometre arttıkça sürtünmenin ve ısınmanın etkisi ile incelerek bitecektir ve baskı sistemi kaçırmaya başlayacaktır. Bu her araçta sarf bir malzeme olan balatanın ve baskı sisteminin değişmesi gerektiği anlamına gelir.
Birçok sürücü arkadaşımız buna hiç dikkat etmezler, araçlarını bozulup yolda kalıncaya kadar kullanırlar.Aslında bu sistem çok önemlidir ve belirli kilometre aralıklarında (ortalama 80 bin km de bir) tamamen bitmesini beklemeden değiştirilmesi gerekir. Bu kilometre aralığı kullanıcının tecrübe ve kullanım şekline göre değişir. Kimi sürücü aynı aracın balatasını 30 bin km de tüketir kimi sürücü aynı araçla 120 bin km yol yapabilir.
Balatanın inceldiğini ve bitmek üzere olduğunu nasıl anlarız?
Araçların verdiği tepkideki değişiklikler zayıflamanın ve kaçırmanın en temel göstergesidir. Peki nelerdir bu göstergeler? Maddeler halinde sıralayalım.
1-Araç ilk kalkışlarda titreyerek kalkmaya başlar.
2-Debriyaj git gide daha yukarıda kavramaya başlar.
3-Kavrama noktası pedalın hareketinin çok küçük bir bölümde oluşur ve çok zayıftır.
4-Debriyaj pedalı giderek sertleşmeye başlar.
5-Aracın motoru bağırsa da araç istenilen seriliğe ve hıza ulaşmakta güçlük çeker.
6-Yoğun dur kalk sırasında ve yokuş yukarı kalkışlarda kötü koku yapmaya başlar.
7-Vitesler geçmekte zorlanmaya başlar. Geri vitese geçerken ve 1. Vitese geçerken şanzıman dişlilerinde sürtünme sesi olmaya başlar.
8-Aracın yakıt değerleri anlamsız biçimde artış gösterir.
9-Motor gücünde büyük ölçüde zayıflama ve takat düşüklüğü hissedilir.
10-Araç yüklü iken zor hareket etmeye başlar.
11-Bitik balatalı araç 3-4- ve 5 viteslerde bile stop etmeden kalkış yapabilir.
12-Debriyaj testinde bitik olduğu ustalar tarafından size söylenebilir.
13-Aracın dinamometre testinde beygir ve tork değerlerinde büyük zayıflama gösterir.
Debriyaj testini kendimiz nasıl yapabiliriz?
1-Aracımızı çalışır ve durur vaziyette iken sol ayağımızı debriyaj pedalına sonuna kadar basarız.
2-Aracı 1. vitese veya geri vitese takarız.
3-Sağ ayağımızın topuğu ile frene tamamen, ucu ile de gaz pedalına bir miktar basılır.
4-Motor devri 2500-3000 devir civarına getirilir.
5-Sonra yavaş yavaş debriyajdan ayak çekilmeye başlar.
6-Kavrama noktasından sonra aracın motor devri düşüyor ve araç stop ediyorsa baskı ve balata sağlıklı olarak çalışıyor ve kaçırma yok demektir.
7-Eğer araç kavrama noktasını geçmenize rağmen stop etmiyor ve devir çok düşmüyorsa balata bitmek üzeredir.
8-Otomatikleştirilmiş şanzımanlı araçlarda bu testi yapmamayacağımız için standart olarak servis kitapçığına uyarak düzenli aralıklarla bakım sırasında balata değişimi yapılmalıdır. Eğer zamanından önce kavrama sorunu yaşarsanız bunu aracın ilk kalkış sırasında titreyerek kalktığından, çekiş zayıflamasından veya vites geçiş sorunlarından anlayabiliriz.
Balata tamamen bitince ne olur?
Aracın balatası bitince sizi ansızın ve hiç ummadık bir yerde yolda bırakır. Ya da akşam aracı bırakırsınız sabah bulunduğu yerden hareket etmez. Aracı vitese taksanız bile debriyajı tamamen bıraktığınızda bile araç olduğu yerden hareket edemez. Çekici yardımı ile servise gitmesi gerekecektir. Bu da ayrıca bir maddi külfet ve zaman kaybı yaratır. Sinirlerinizin yıpranması da cabası tabi ki.
Baskı-balata değişimi yapılırken nelere dikkat edilmelidir?
Baskı-balata ve bilye yedek parça kutusundan set olarak çıkar. Bazı araçlarda debriyaj bilyesi setin içinden çıkmaz ayrıca satılabilir. Aracınızı servise bıraktığınızda;
1-Değişim konusunda kesinlikle ucuz olması için sadece balatanın değişimini yaptırıp bırakmayınız.
2-Kalitesiz yedek parçalardan ve malzemeden kaçınınız.
3-Çakma balata diye tabir edilen tamir edilmiş balatayı kullanmamaya özen gösteriniz.
4-Baskı sisteminin değişmemesi de yeni balatanın ömrünü kısaltır ve yeni olmasına rağmen kaçırmasına ve yeni balatayı sıyırmasına neden olur.
5-Bu saydığımız set içindeki 3 parça da (baskı-balata-bilye) aynı anda yenilenmelidir.
6-Motor üzerinde bulunan, balataya motorun hareketini ileten volant dişlisi tornada pürüzsüz olarak taşlanarak düzeltilmelidir. Yoksa yine tüm set yeni bile olsa kaçırma yaparak güç kaybına ve yeni balatanın sıyırmasına neden olur.
7-Bu işlemin ehil ustalarca yapılması çok önemlidir.
8-Yarı otomatik sistemlerde vites değişimi yapan ve kavramayı sağlayan robot bir parça vardır ve bu yenileme yapıldığında yeniden programlama yapılmalıdır. Aksi halde aracınız viteslere geçmeyecek ve kavrama yapamayacaktır.
9-Genellikle bu programlama için gereken yazılımlar yetkili servislerin elinde bulunur ve çoğu serviste bu programlamayı yapacak bilgili usta, ekipman ve yazılım yoktur. Değişimi yapacak serviste bu ekipmanın olduğundan emin olunuz yoksa yazılım için ayrıca ek ücret ödemek zorunda kalabilirsiniz.
Baskı balata sisteminin yenilenmesinden sonra kullanımda nelere dikkat etmeliyiz?
1-Aracınız hareket halinde iken ayağınızı debriyaj pedalının üzerinde tutmayınız. Ayağınızın kenardaki boşlukta ve pedalın tamamen serbest olmasına özen gösteriniz.
2-Araç çalışır halde dururken debriyaj pedalına basılı tutmayınız.
3-Kırmızı ışıkta beklerken veya başka bir şekilde bekleme yaparken aracınızı viteste ve ayağınızı debriyaja basılı halde tutmaktan kaçınınız.(en büyük hatalardan birisidir)
4-Her duraklamada aracınızı boş vitese alarak debriyaj pedalını tamamen serbest bırakınız.
5-Yarı otomatik araçlarda 20 saniyeyi aşan duraklamalarda aracı N (NÖTR) boş vitese almayı ihmal etmeyiniz.
6-Yokuş yukarı bekleme esnasında yarım debriyaj yaparak aracı durdurmayınız ki bu baskı ve balatanın en büyük sıyırma sebebidir.
7-Ani ve seri kalkışlardan ve patinajdan kaçınınız.
8-Debriyajı gereksiz olarak kullanmamaya özen gösteriniz.
Sevgili araç sahipleri, unutmayınız ki debriyajıve freni en az kullanan (gereksiz kullanımdan kaçınan) şöförler en iyi kullanıcılardır. Bu saydığımız kurallara uyduğunuzda aracınızın sarf parçaları çok daha uzun kilometreler sizlere sorunsuzca hizmet edecektir ve ayrıca yakıt ve tamirat külfetinden kurtaracaktır.